Prostat Kanserinde Erken Tanı

---

Prostat kanseri, erkeklerde en sık görülen solid organ tümörlerinden biridir ve yaş ilerledikçe görülme sıklığı artar. Hastalık erken evrede genellikle belirti vermediği için, tarama ve erken tanı yöntemleri büyük önem taşır.

Erken Tanı Yöntemleri

1. PSA (Prostat Spesifik Antijen) Testi:

PSA, prostat hücrelerinden salgılanan bir proteindir. Kandaki PSA düzeyinin ölçülmesi, prostat kanserinin erken tanısında en sık kullanılan yöntemdir. Ancak PSA yüksekliği, prostat kanseri dışında iyi huylu prostat büyümesi (BPH) ve prostatit gibi durumlarda da görülebilir. Bu nedenle PSA tek başına tanı koydurmaz; yaşa göre referans aralıkları ve yıllık artış hızı da dikkate alınmalıdır.

2. Dijital Rektal Muayene (DRM):

Parmakla yapılan bu muayenede, prostatın arka yüzeyinde nodül, sertlik veya asimetri olup olmadığı değerlendirilir. PSA ile birlikte kullanıldığında tanı duyarlılığı artar.

3. Gelişmiş Biyomarkerlar ve Testler:

Serbest/total PSA oranı, [-2]proPSA, PHI (Prostate Health Index) ve 4Kscore gibi testler, özellikle gri zon (4-10 ng/mL) PSA değerlerinde tanısal ayırıcı gücü artırabilir. Ayrıca PCA3 gen testi ve idrarda bazı biyobelirteçler de ek tanısal fayda sağlar.

4. Görüntüleme Yöntemleri:

    • Multiparametrik Prostat MR (mpMRI): Biyopsi öncesi yüksek riskli lezyonların saptanmasında ve biyopsi planlamasında kullanılır.

    • Transrektal Ultrasonografi (TRUS): Biyopsi rehberliğinde kullanılır, tek başına tarama için önerilmez.

5. Prostat Biyopsisi:

Şüpheli PSA yüksekliği veya DRM bulgusu varsa, kesin tanı için TRUS eşliğinde prostat biyopsisi yapılır.

Klinik Uygulamada Tarama

Tarama stratejileri ülkeden ülkeye ve rehberden rehbere değişiklik gösterir. Amerikan Üroloji Derneği (AUA) ve Avrupa Üroloji Derneği (EAU), 50 yaş ve üzeri erkeklerde, ailesinde prostat kanseri öyküsü olanlarda veya Afrikan kökenli Amerikalılarda 45 yaşından itibaren, bireysel risk değerlendirmesiyle PSA ve DRM taramasını önermektedir. Tarama kararı, hastanın yaşam beklentisi, ek hastalıkları ve tercihi göz önünde bulundurularak, hekim ve hasta tarafından birlikte verilmelidir.

Klinik Pratikte Dikkat Edilmesi Gerekenler

• PSA testinin yanlış pozitif ve yanlış negatif sonuç verebileceği unutulmamalıdır.

• Gereksiz biyopsi ve aşırı tanıdan kaçınmak için, risk sınıflandırıcı biyobelirteçler ve ileri görüntüleme yöntemleri kullanılabilir.

• Tarama ve erken tanı protokolleri, hastanın yaşı, aile öyküsü, ırksal riskler ve genel sağlığına göre bireyselleştirilmelidir.

Özetle:

Prostat kanserinde erken tanı için başlıca yöntemler PSA testi ve dijital rektal muayenedir. Gerekli durumlarda biyobelirteçler ve gelişmiş görüntüleme yöntemleri ile desteklenmeli, şüpheli olgularda prostat biyopsisi ile kesin tanı konulmalıdır.